lunes, 18 de junio de 2012

tecotevë (cotevë) ["i" como objeto directo]

Necesidad, pasión, aflicción, deseo, inquietud.- Restivo, igual que Montoya, dice un tácito binomio: tecotevë, cotevë. Tupä Kuchuvi Veve parece decir solamente cotevë necesitar. Guasch dice tecotevë es de necesidades preciso, es necesario. Y cotevë precisar. El doctor Carlos Gatti Battilana dice solamente cotevë haber menester o tener precisión de una persona o cosa. Ortiz Mayans dice tecotevë menester, deber, obligación; y cotevë. Peralta y Osuna dicen tecotevë requerir, exigir. Y cotevë carecer. [Al menos de esta entrada surge la hipótesis de que tecotevë se debería transformar en cotevë cuando el objeto directo o complemento directo impone su presencia; o cuando de lo abstracto se pasa a lo concreto vivencial y circunstancial. Con todo lo cual se ilustra la autonomía gramatical de la "i" guaraní, en este caso representando al objeto o complemento directo.]

She recotevë.
Tengo necesidad.

Hecotevë.
Guecotevë.

Tecotevëvó.
Menesteroso.

Tecotevëhára.
Idem.

She recotevëpypé túri.
Vino a tiempo que tenía necesidad dello.

Ndo jehúvi mba'e amö, ase recotevëpypé.
En tiempo de necesidad no halla nada la persona.

Ndo jehúvi ase jecotyaha ase recotevëpypé.
En la necesidad no hay amigos.

A i cotevë.
Estoy afligido, necesitado.

A i cotevë nde rehe.
Tengo necesidad de ti, estoy afligido por ti, o con pena de tu amor.

A i cotevë ai ai.
Tengo mucha necesidad, o aflicción.

A i cotevë i potára àgui.
Piérdome por él.

A i cotevë nde reshâcaguäma.
Estoy perdido por verte.

Nde reshâpotávo A i cotevë.
Idem.

A i cotevë ñembiahýigui.
Padezco hambre.

A i cotevë opívo gui tecóvo.
Padezco desnudez.

Gracia rehe Ja i cotevë yvâ pe ñande hóhaguäma.
Tenemos necesidad de la gracia para ir al cielo.

Tecotevëháveté A jú co'yte.
Vengo yo el deseado.

A i cotevë gui tecóvo.
Ando inquieto.

A moingotevë.
Afligir, acosar, o hacer que tenga necesidad de algo.
[moingotevë tiene su propia entrada]

A moingotevë ñòmbojarúaìpypé.
Afligirle con burlas pesadas.

A moingotevë i mbòaracuaápa.
Apurarle para que tenga entendimiento.

She moingotevë mboriahùva.
Tecotevë she rereco mboriahùvagui.
A i cotevë mboriahupypé.
Aflígeme la pobreza.

Na tecotevëndývi.
No hay necesidad de cosa.

Poròmbòecotevëhára.
Cargoso, pesado, enfadoso.

[En esta entrada aparecen las preclinaciones tecotevë, recotevë, hecotevë, guecotevë y ecotevë.]


Restivo :

A jerure Tupäupé she recotevëhá rehe.
Orar.

A jerure Tupäupé she recotevëhávarehe.
Pido a Dios lo que necesito.

Na tecotevëhávi evocói.
No hay necesidad de eso.

Tecotevëháveÿme jepe A jerure.
Sin tener necesidad lo pedí.

A i cotevë Tupä gracia rehe.
A ñe moingotevë Tupä gracia rehe.
Necesito de la gracia de Dios.

A vahë she recotevëhávaupé.
Hallé lo que necesitaba.

O i cotevë va'e.
El necesitado.

She py'a ecotevë.
Estar afligido.

She mbo py'a ecotevë nde reco mbegue.
Aflígeme tu flema.


Guasch :

- Cóina pèva Re i cotevëramo guarä.
- Na tecotevëi.
- Tome esto para una (eventual) necesidad.
- No es necesario. (Para mi no habrá tal necesidad)

She recotevëme o jehu hïna.
Sirve a mi necesidad, está a mis órdenes.

Tecotevëva.
Requisito, condición, sine qua non, condición imprescindible.

Tecotevëhápe.
Necesariamente.

Tecotevëté.
Imprescindible.

Heta mba'e o i cotevë.
Necesitan de muchas cosas.

I cotevëmbý.
Temïcotevë.
Necesidad.

A i cotevëva.
Lo que necesito.

Re i cotevëva.
Lo que necesitas.

O i cotevëva.
Requisito de necesidad. (Lo que se necesita; o lo que él o ella necesita.)

Na i cotevëi.
No es preciso.

Heta mba'e re o i cotevë.
Necesitan de muchas cosas.

Mba'e pa Re i cotevë Re ikehaguä.
¿Qué condiciones se requieren para entrar?


Ortiz Mayans :

Tecotevë Re japo.
Es un deber que hagas.

Tecotevë Re mombe'u.
Es necesario que cuentes.

Tecotevërä.
Recotevërä.
Hecotevërä.

Temïtecotevë.
Remïtecotevë.
Hemïtecotevë.

A i cotevë she mbo'ehárä.
Necesito uno que me enseñe.

Ñe i cotevëva.
Necesario, indispensable.

Mba'e ñe i cotevëva co àpe.
Cosa necesaria aquí.

No hay comentarios:

Publicar un comentario

Nota: solo los miembros de este blog pueden publicar comentarios.